O TEMAZO

(A miña crónica xornalística -sen máis- do temazo que nos ocupa. Publicada en www.anosaterra.com. Con noxo por algunhas cousas que isto provocou e moito cariño por outras moitísimas, especialmente un tal Capdevila e un tal Fermín que alá estivo traballando varios días -e algúns máis. E flipando porque volveu comprobarse que o fútbol é a ostia, en todos os sentidos, sobre todo cando é un xogo tan bonito como o que fixo este equipo. E máis convencido que nunca do dereito a ter a miña selección en torneos oficiais, sen por iso ter que odiar o resto, en fin, a crónica aquí abaixo).

O único referente triunfal da selección española residía hai 44 anos nunha Eurocopa ante a URRS, tras un evento con certas semellanzas ao Mundial de Arxentina do 78. A historia repetiuse nesta ocasión, con mellores formas, cun gran fútbol e, como entón, con protagonismo que nace en Galiza. España é campioa de Europa tras vencer a unha decepcionante Alemaña (0-1) cun gol que -como aquel de Marcelino, un ferrolán- ten orixe galega, neste caso familiar. Fixo Fernando Torres o tanto da vitoria dunha selección espectacular no xogo, respectábel no espírito deportivo e que -a pesar de boa parte da esaxeración popular que move- ilustra a derrota dun fato de lugares comúns do estado español que tiveron que quedar na casa para que triunfara o fútbol dun combinado de xente nova, que se divirte co balón e que pouco ten que ver co mundo machote pero con complexos que relevaba. De aí que levantara a Copa.

Empezou mellor Alemaña, pero en pouco tempo impúxose o fútbol deses aparentes ananos fronte a xigantes xermanos. Os Xavi, Iniesta, o ex céltico Silva, Fábregas... moven a pelota con estilo e cunha calma que pouco ten que ver coas presas ansiosas do 'a por ellos' e similares. España xoga ao seu, centrada nun mundo cheo de gusto a base de balón á herba, e así avisaron por medio de Torres, que mandouna ao pau. Pero despois, un balón longo ao fillo dun de Boqueixón que enganou a Lahm e Lehman e fixo o tanto -cun toque sutil pero homicida- que puxo por diante a España ante unha Alemaña sorprendida e na que Ballack semellaba desacougado.

Co 0-1, como pasou na semifinal, os de Aragonés sentíronse máis cómodos pola simple razón de que son un equipo sen presas, de talento cabal, nada que ver coa España clásica que ditaban unhas regras de españolía futbolística que os mesmos foros que agora ouvean orgullosos converteron en errado dogma de fe durante lustros e lustros. Este é o equipo da naturalidade e o toque ao que nin sequera lle pegan eses berros histéricos de boa parte dos seus comentaristas. Este vello concepto de raza foi ao que tivo que recorrer Alemaña, pero a defensa española non será de enorme talento, pero dende logo sabe o que é a orde (con mención para un coruñés de corazón como Capdevila). Fracasaban os alemáns para os que, coma aos seus compañeiros, o mellor que lles puido pasar foi que chegara o descanso.

Tivo un momento de coraxe Alemaña ao principio da segunda metade, pero a lóxica da xustiza do fútbol na mellor Eurocopa en anos tiña que recoñecer a España, que tivo ocasión para ampliar a súa diferenza pero nin sequera pódese dicir que sufriu, xa que foi clara dominadora en todo momento. E ao final, gozou merecidamente dun título do que a España futbolística -e a outra- pode tirar moitas conclusións: É a vitoria da selección estatal lonxe dos seus habituais centros de poder (máis xogadores do Vila-Real que do Madrid), afastada das presións mediáticas (Raúl non está malia a campaña que tivo ao seu favor), coa marca da aposta por un estilo e non dos tópicos que aínda sobreviven na súa bancada, cun feixe de espléndidos futbolistas que xogan en Inglaterra porque a auténtica cultura da pelota vive máis alá de antigas e fracasadas doutrinas de furia sen pouso real, as mesmas que quedaron en nada ante un dos referentes básicos deste xogo: o bo fútbol, o que a selección española fixo a base de toque, que non de estoque. Por iso gañou.

FEVER PITCH

"Puede que si no hubiese hecho el amor durante 18 años, y si hubiese renunciado a toda esperanza de hacer el amor durante otros 18, y si de golpe y porrazo, de imprevisto, se presentase una oportunidad... Puede que en tales circunstancias fuera posible recrear una aproximación bastante exacta al momento que viví en Anfield. Aun cuando no cabe la menor duda de que hacer el amor es una actividad mucho más grata que ver un partido de fútbol (no hay empates a cero, ni el contrario practica la trampa del fuera de juego, no te llevas ningún disgusto copero y encima estás calentito), en condiciones normales no engendra sensaciones tan intensas como las que produce ganar el Campeonato en el último minuto, que es algo que sólo sucede una vez en la vida".

"Cuando el árbitro señaló el final del encuentro, salí corriendo a la licorería de Blackstock Road. Iba con los brazos abiertos, como un niño que jugase a volar".

-Nick Hornby, sobre la renuncia, la lógica inteligente, la felicidad y el fútbol en 'Fiebre en las Gradas'. Después de años prácticamente descatalogado, lo acaba de reeditar Anagrama.

A LOITA DEFINITIVA DE HÉRCULES E BREOGÁN

Historias que nalgúns círculos son tópicos recorrentes, a nivel popular son practicamente descoñecidas. Todo o mundo sabe na Coruña que a Torre de Hércules aspira a converterse en Patrimonio da Humanidade da Unesco. Non obstante, unha das lendas fundacionais do monumento coruñés pode soar a chinés con só afastarse uns pasos do faro e entrar nunha taberna de Monte Alto, onde seguramente serán moitos os paisanos que se sorprenderán ao saber que algúns libros antigos relacionan coa fundación da mesma Irlanda ese monumento que eles levan toda a vida observando dende a ventá da súa casa. Nese eterno triángulo que se forma entre o coñecemento popular, o estudo dos mitos e a Historia e a proxección socio-económica móvese nun dos seus anos máis decisivos a Torre de Hércules, a mesma que algúns preferirían chamar Faro de Breogán. En todo caso, un símbolo.

“Agora, o faro máis antigo en funcionamento do mundo, que alumeou coa súa presenza ou a súa luz a milleiros de persoas nos centos de anos da súa existencia, aspira a ser Faro e Patrimonio da Humanidade”, con estas apaixonadas frases coroa o Concello da Coruña a documentación coa que publicita o seu traballo ante a Unesco. O monumento herculino xa foi seleccionado entre os 45 finalistas que buscarán a prestixiosa designación en xuño de 2009. E para apoiar este propósito, celébranse multitude de actos que inciden no máis popular e deixan espazos -poucos segundo algunhas voces- para o máis académico. Incluso comeza a suxerirse o pavoroso concepto de Torremanía. Pero por riba das escasas disputas aparece un admirábel fervor cidadán e tamén dous mitos fundacionais, o vencedor e maioritario xunto ao agochado e discutido pero quizais máis sedutor.

Loxicamente, a Torre non é de Hércules por ter vencido o mundo greco-romano nunha especie de situación de diglosia lendaria co celta, senón porque a súa orixe romana está máis que comprobada ante o brumoso mito nórdico. Basease este último no gaélico Libro das Invasións escrito na Idade Media e no que contase, a grandes liñas, que foi Ith, fillo de Breogán, quen divisou as costas de Eire dende o alto da Torre de Brigantium (antigo nome da Coruña), converténdose así aqueles primixenios galegos -tras varias viaxes- nos primeiros homes que habitaron a illa verde, logo ascendida á capitalidade do universo céltico moderno. Con todo, e malia o seu poder evocador, esta teoría caeu a un segundo plano ante a realidade arqueolóxica da construción romana, que tamén se impuxo no plano mítico, onde o mesmo escudo da cidade loce a cabeza do xigante Xerión soterrada baixo a Torre, erguida en forma de homenaxe ao que lle venceu, Hércules. Así o contou Alfonso X na súa Crónica Xeral. Así quedou na memoria da xente e na iconografía triunfante, por moito que a Breogán se lle deixara un pequeno ferrado de memoria a poucos metros do monumento, grazas á estatua de Xosé Cid. Mais o guerreiro celta, como corresponde ao seu carácter, non se rende. E de cando en vez, saborea pequenas vitorias, como a de hai catro anos, cando un estudo realizado por investigadores do dublinés Trinity College concluíu que irlandeses e escoceses están xeneticamente emparentados con algúns habitantes da Península Ibérica, teoría que os máis celtistas aínda utilizan para manter viva a posíbel veracidade da lenda gaélica.

Non obstante, dende unha perspectiva histórica, “as dúas lendas son moi bonitas pero da igual cal tivera máis éxito, ambas son falsas”, segundo opina Xosé María Bello, director do Museo Arqueolóxico da Coruña. “Ademais, nin son romanas nin celtas, as dúas nacen na época medieval, incluso a de Hércules foi recollida pola cristiandade ibérica a partir de textos árabes”, engade. Sobre un posíbel pouso real da que fai referencia aos celtas galaicos, Bello é moi escéptico: “Non existe constancia de ningún asentamento de tipo castrexo na Coruña peninsular, están en Elviña ou máis lonxe, polo tanto non hai avais para esa teoría cos datos que temos a día de hoxe, outra cousa sería que aparecera algún resto que indicara o contrario, porque xa se sabe que, como nos dicían antes, na historia 'os prezos poden variar sen previo aviso”.

Polo tanto, superada a disputa mítica a base de razóns arqueolóxicas, Hércules e Breogán xa poden loitar xuntos por entrar na elite patrimonial da Unesco. Actualmente, é o único faro de orixe romana en funcionamento, co que cumpre o requisito institucional de singularidade que resulta imprescindíbel para recibir o ansiado recoñecemento. O resto da lenda, riqueza para un símbolo colectivo. Porque, como apunta o historiador Felipe Senén no libro A Memoria da Coruña, os debates sobre a orixe -nos que tamén asoman presenzas fenicias- xa foron pechados con ironía polo poeta romántico Francisco Añón: “Esta Torre fai mil anos / que a fixeron os fenicios / Tamén hai algúns indicios / de que é obra dos romanos / (...) pois non foron os primeiros / nin os segundos ¡aposto! / Tíranos da duda ¡Agosto! / di ¿Quénes foron? / ¡Os canteiros!

PATRIMONIO DO MAR

“A Coruña é o mar, a súa fundación e o seu desenvolvemento non se poden entender sen a actividade marítima” apunta o director do Arqueolóxico situado no Castelo de San Antón. Precisamente, durante os séculos que van do VI ao X, a Torre tamén foi coñecida como 'o castelo do faro' . Foron os únicos tempos nos que viviu de costas ao Atlántico. “Anteriormente, era o porto da Gallaecia, todo na Coruña era romano e polo tanto, destinado á función da navegación, sobre todo con destino ao norte de Europa”, apunta Bello, que admira especialmente o interior da Torre “é absolutamente Roma”. Despois chegarían eses tempos escuros até chegar á construción do actual modelo exterior no Século XVIII, cando recuperou a súa función de faro. “Por fóra lle fixeron unha cirurxía estética e aí tamén está a súa riqueza, xa que é un 2x1, como é o caso da Catedral de Santiago, que é románico cunha cara barroca por diante, pois a Torre é romana cunha capa exterior neoclásica”. Esa é unha das gozosas realidades do berce da Coruña, que moitos eruditos esperan que aproveite os actos para profundar na súa historia, despois dunhas épocas nas que o seu pulo foi superado por novidades coma o Planetario da Casa das Ciencias, que ocupou para unhas xeracións o lugar de privilexio como visita cultural iniciática que antes tiña o faro romano. “Hai moitos anos, era centro de xuntanza popular case de romaría, logo estivo pechado uns anos para os visitantes por razóns burocráticas e perdeu forza e agora creo que está a volver a ser o máis visitado da cidade, dende logo ten unha riqueza enorme e véndese por si soa”, asegura Xosé María Bello sobre un monumento que á súa concepción teórica sempre lle uniu a práctica de guiar ou protexer aos navegantes. En definitiva, unha Torre con vocación de patrimonio universal, chea de historia e mito pero que, sobre todo, é un símbolo da Coruña e da Galiza do mar. Esa é a súa principal lenda. Dende o seu alto xa non se divisa a illa de Irlanda, pero si as Sisargas.

(PUBLICADO EN 'A NOSA TERRA')

OBRA MUNICIPAL

Esta mesma semana cumpriuse un ano das últimas eleccións municipais, que a nivel coruñés supuxeron un fito ao significar a reincorporación do nacionalismo a algunhas parcelas de poder en María Pita despois de máis dun cuarto de século. No que respecta ao Dépor, o cambio segue o mesmo paso que o resto das áreas municipais: melloraron as formas, pero as emocións aínda se esperan. Lendoiro reuniuse con Tello e con Losada, e, como é habitual, boas palabras e case nada a maiores. Con todo, o Deportivo mantén as súas vellas reivindicacións ao concello e este, que se supón que no segundo ano desprenderase definitivamente dos lastres políticos e económicos do pasado, poderá escoitar con máis atención. E hai unha clave que a todos lles pode interesar. Un necesita un novo estadio e os outros unha obra que silencie calquera sombra de parálise. O Dépor sempre falou de integrar ese novo recinto dentro dun gran espazo cidadán nos terreos liberados do porto. Parecía aquela zona destinada á construción, pero a burbulla inmobiliaria estalou e manter esa intención soa a tolemia. Polo tanto, o vello plan de Lendoiro tamén puidese beneficiar a Losada e Tello. Poucas cousas máis difíciles pódense pensar, pero, desde logo, outras máis raras téñense visto.

MERCADO DE IDIOTAS

El periodo de fichajes, como en el que ya estamos, puede ser una época apasionante, un almacén de ilusiones, pero también la representación de un fracaso. Para aquellos clubs necesitados, verse en la cola del mercado suele convertirse en un espejo dramático que genera nervios y depresión en la hinchada, que por culpa de la falta de refuerzos despierta de golpe a la realidad de las crisis sin ningún paso intermedio desde -normalmente- los delirios de grandeza. Sin embargo, hay en estas vorágines mediáticas de los fichajes una circunstancia bastante más perversa. La de la falta de respeto a la propia cultura futbolística. El mejor ejemplo está en el circo que se ha montado alrededor de Cristiano Ronaldo. Ver como el madridismo convertido en irreal rey del mundo planta sus micrófonos en la rueda de prensa previa a la final de Champions para preguntarle a un mito como Sir Alex Ferguson por la marcha de un futbolista no es sólo una faltada, sino también una idiotez, como dijo el técnico británico. Pero así está el fútbol, en unos niveles de indignidad en los que a veces cuesta mucho mantener la fe. Aquí en el Dépor, la cosa está más tranquila. Desgraciadamente, sus objetivos son más modestos. Aunque viendo la estupidez que rodea estos días a temas como el del tal Cristiano, la verdad es que hasta se agradece ser pobre.

LA TRIBUNA DE LOS TRICORNIOS

Siete u ocho mil personas acudieron ayer a ver a un Fabril que sigue alimentando ese sueño heroico que se llama Segunda División. Lo del filial es una auténtica gesta: un equipo muy joven, recién ascendido y continuamente golpeado por las lesiones y otro tipo de bajas, no sólo ha logrado meterse en el playoff de ascenso, sino que lo ha empezado con una victoria, por la mínima y justita, pero victoria. Por lo tanto, los siete u ocho mil personas que ayer acudieron a Riazor deberían de haber premiado a los chavales desde el primer minuto, sin importar demasiado lo que hicieran sobre el césped. Y así fue en muchos casos, pero no en todos. Durante los 90 minutos, todos los que estuvieron en el estadio pudieron ver como los meritorios chavales de casa eran recriminados con extrema dureza por muchos de los que debieran sentirse tan orgullosos de ellos que bien podrían perdonar algún déficit de sangre caliente en ataque o algún pase errado en el centro del campo. Pero no. Algunos aficionados recriminaron pequeños fallos de estos más que dignos jóvenes mileuristas a voz en grito y gesto de odio eterno. Increíble, pero cierto. Difícil de explicar. Será que algunos somos unos blandos. O que sólo abrieron Tribuna, esa zona del estadio que el tópico -con algo de cierto- relaciona con la exigencia máxima y algo avinagrada. Quizás a muchos les pasó lo que a Makinavaja, cuando en uno de los tebeos del maestro Ivá se puso un tricornio por casualidad y, según sus palabras, empezó a sentir “unas ganas de repartir hostias...”. Quizá ocupar la Tribuna de forma ocasional (por lo menos el 60% de los que estuvieron ayer son habituales de otras gradas) genere unas irreprimibles ganas de berrear “qué burro eres...”. Pero, afortunadamente, el Fabril estuvo por encima. Y se llevó su aplauso. Lo que merece a pesar de las opiniones de algunos de sus teóricos partidarios.

PLAZA ROJA DE MOSCÚ